ข้อความข้างต้นแสดงให้เห็นถึงการยอมรับชาติพันธุ์ รวมถึงวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ หากเป็นเช่นนั้น ก็นับว่ามีการเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของเด็ก ในความหมายของการเคารพวัฒนธรรมที่หล่อหลอมตัวตนของเขา อย่างไรก็ตาม ข้อมูลจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ยังแสดงถึงสิ่งที่ดูขัดแย้ง
ทฤษฎีการพัฒนามนุษย์ คำว่า “พัฒนา” หมายถึงการพัฒนาทั้งในเรื่องของสติปัญญา อารมณ์ บุคลิกภาพ คุณธรรม ในความหมายของทฤษฎีนี้ยกเว้นการพัฒนาทางด้านความแข็งแรงของร่างกายและมีทฤษฎีที่เกี่ยวข้องที่สำคัญคือ ทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคม
จกรรม 5 โรงงานสร้างสรรค์ โรงเรียน เราไปเอาโรงงานมาช่วย เพราะเรามีโรงงานล้อมรอบอยู่ กั้นอยู่โตโยต้า กั้นอยู่อีซูซุ กั้นอยู่ไฟฟ้า คำว่าโรงงาน เรารวมไปถึงองค์กรอื่นด้วย เช่น เทศบาล มาช่วยด้วย วัดมาช่วยด้วย ถ้าอยู่ 3 จังหวัดชายแดน มัสยิดมาช่วยด้วย คือ 5 โรงงานสร้างสรรค์มาช่วย
การพัฒนาเด็กปฐมวัยนี้รอไม่ได้ “สายแล้วสายเลย” รัฐบาลและหน่วยงานที่ร่วมกันรับผิดชอบ ต้องเร่งบูรณาการอย่างเป็นรูปธรรม พัฒนาศูนย์เด็กเล็กให้ได้มาตรฐานโดยให้ศูนย์เด็กเล็กต้องได้รับการสนับสนุนทั้งในด้านงบประมาณ การพัฒนาบุคลากรดูแลเด็กเล็กประจำศูนย์ การส่งเสริมสุขภาพและพัฒนาการของเด็ก
ได้ด้วยการผันแปรทางจินตนาการ การผันแปรนั้นอาจใช้วิธีการต่างกัน เช่น คิดเชิงบวก เอาใจเขามาใส่ใจเรา ทั้งนี้ การผันแปรทางจินตนาการต้องอาศัยความคิดเกี่ยวกับคุณค่า หรือ “ทิศทาง”กำกับ
อย่างไรก็ตาม คำถามที่ละเลยไม่ได้คือถ้าในตัวระบบการศึกษาเองใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการผลักดันให้ “ชนะ” ก็หมายความว่ามีพื้นที่สำหรับการสอน “วิชาแพ้” ไม่มากนัก
