แผนชีวิต (life scheme) โดยออกแบบให้เป็นการวัดจิตวิญญาณในมิติเดียวที่เชื่อมโยงกับความผาสุกทางจิตวิญญาณในกลุ่มตัวอย่างที่เป็นผู้ป่วย
3 แบบวัดจิตวิญญาณ ที่พัฒนาโดย O’Connell & Skevington (2007) เป็นแบบวัดคุณภาพชีวิตใน
มิติสุขภาพซึ่งได้นำเสนอการวัดด้านจิตวิญญาณและ/หรือมิติทางศาสนาไว้
กลุ่มที่ 3 เครื่องมือวัดทางจิตวิญญาณในบริบทด้านองค์การ
เครื่องมือวัดทางจิตวิญญาณในกลุ่มนี้เป็นเครื่องมือวัดที่ได้มีการพัฒนาขึ้นเพื่อใช้กับบริบทด้านองค์การโดยตรง ซึ่งจากการทบทวนวรรณกรรมต่างๆพบแบบวัดที่น่าสนใจ ได้แก่
1. แบบวัดที่พัฒนาโดย Ashmos and Duchon (2000) ประกอบด้วยการวัด 3 ระดับได้แก่ ระดับ
บุคคล ทีมงานและองค์การ โดยระดับบุคคลมีองค์ประกอบอาทิ การให้ความหมายต่อการทำงาน ชีวิตที่อยู่ภายใน การปิดกั้นจิตวิญญาณ ความรับผิดชอบ การเชื่อมโยงทางบวกกับผู้อื่น ส่วนระดับทีมงานประกอบด้วยความเป็นทีม และค่านิยมของทีมงาน และระดับองค์การได้แก่ค่านิยมองค์การ บุคคลและองค์การ
2 แบบวัดที่พัฒนาโดย Milliman et al. (2003) ประกอบด้วยมิติการวัดจิตวิญญาณในองค์การ 3
มิติ ได้แก่ การทำงานที่เต็มไปด้วยความหมาย ความเป็นสังคมเดียวกัน การมีค่านิยมร่วม ซึ่งอธิบายเจตคติต่องาน 5 ด้านประกอบด้วย ความยึดมั่นผูกพันต่อองค์การด้านความรู้สึก ความตั้งใจในการลาออก ความพึงพอใจภายในเกี่ยวกับการทำงาน ความเกี่ยวพันกับงานและความภาคภูมิใจในตนเอง
จากการประมวลเครื่องมือวัดทางจิตวิญญาณในทั้ง 3 กลุ่ม คณะผู้วิจัยได้มีการพิจารณาถึงองค์ประกอบสำคัญที่เครื่องมือวัดต่างๆได้มีการวัดกันไว้ดังนี้
องค์ประกอบ
แรงจูงใจ
ประเด็นการวัด
• ความใกล้ชิดกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ พระเจ้าทำให้ชีวิตมีเป้าหมาย
• การมีความหมายของชีวิตเป็นแรงจูงใจให้บุคคลต่อสู้เพื่อบรรลุเป้าหมาย
• แรงจูงใจภายในที่จะหาความหมายที่ยิ่งใหญ่กว่า
องค์ประกอบ
เข้าร่วมทางศาสนา
ประเด็นการวัด
• อ่านคำสอน
• อ่านข้อเขียน หนังสือ ทางศาสนา สวดภาวนา
• ไปร่วมปฏิบัติศาสนากิจทางศาสนา
องค์ประกอบ
ประสบการณ์ทางจิตวิญญาณ
ประเด็นการวัด
• ความรู้สึกที่มีต่อ พระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์
• การมีความรู้สึกว่าได้รับการให้อภัย
• การได้รับการดูแลรักษา
• การมีผู้รับฟังเมื่อมีปัญหา
• การมีอยู่จริงของพระเจ้าหรือสิ่งศักดิ์สิทธ์
• อารมณ์ที่มีต่อสิ่งที่ตนเองศรัทธาสูงสุด
องค์ประกอบ
ยึดมั้นทางศาสนา
ประเด็นการวัด
• ความยึดมั่นทางศาสนา
องค์ประกอบ
ความสุขทางจิตวิญญาณ
ประเด็นการวัด
• ความสุขด้านศาสนา
• ความสุขด้านประสบการณ์ชีวิต
– การมีความหมายในชีวิต
– ความเชื่อในการมีเป้าหมายของชีวิต
– ดำเนินชีวิตอย่างมีความหมาย
– เข้าใจในวัตถุประสงค์ในชีวิตของตน
• ความพึงพอใจในชีวิต
องค์ประกอบ
ความใกล้ชิดผูกพันต่อพระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์
ประเด็นการวัด
• การตระหนัก ความรู้สึกว่ามีความใกล้ชิดกับสิ่งที่ศรัทธา
องค์ประกอบ
การต่อสู้ทางจิตวิญญาณ
ประเด็นการวัด
• ความต่อเนื่องของการมีจิตวิญญาณที่อาจมีความขัดแย้งเกิดขึ้นระหว่างตนเองกับผู้อื่น
• ความขัดแย้งภายในตนเอง
• ความสงสัยในศรัทธาที่ตนเองมีอยู่
องค์ประกอบ
การแก้ปัญหาอย่างมีจิตวิญญาณ
ประเด็นการวัด
• ปริมาณความรับผิดชอบที่บุคคลมีต่อการแก้ปัญหาของตนเองว่าควรเป็นของใคร ระหว่าง พระเจ้าหรือสิ่งศักดิ์สิทธ์ และตัวเอง
องค์ประกอบ
ปริมาณที่บุคคลหันไปพึ่งศาสนาหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์
ประเด็นการวัด
• ปริมาณของกิจกรรมที่เกี่ยวข้องสิ่งที่ศรัทธา
• การพึ่งพิงพระเจ้า หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์
• พยายามที่จะจัดการกับความเครียดโดยการปฏิบัติตามคำสอน
• เชื่อในแนวทางของศาสนา,
• ได้รับการสนับสนุนจากบุคคลในเครือข่ายทางศาสนา
• แนวโน้มในการต่อรองและขอสิ่งให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์แสดงปาฏิหาริย์เพื่อช่วยตนเองแก้ปัญหา
• การพยายามใช้ศาสนาในการหลีกหนีปัญหาที่ตนเองกำลังประสบ
องค์ประกอบ
ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับคนอื่น กับธรรมชาติให้ความรัก ความเคารพผู้อื่น
ประเด็นการวัด
• การรู้สึกเป็นหนึ่งเดียวของสิ่งต่างๆ ตัวเรากับผู้อื่นกับโลกกับจักรวาล
• การเข้าใจความรู้สึกความต้องการของผู้อื่น
• ความเชื่อมโยงที่ผู้อื่นมีกับสิ่งที่เขาให้ความสำคัญ
• สามารถนำตัวเองเข้าไปช่วยเขาได้
องค์ประกอบ
ตระหนักในความจริง สิ่งที่อยู่เหนือธรรมชาติ ได้แก่ พระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์จักรวาล
ประเด็นการวัด
• ตระหนักใน ความจริง สิ่งที่อยู่เหนือธรรมชาติ ได้แก่พระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์จักรวาล
องค์ประกอบ
จิตวิญญาณในองค์กร
ประเด็นการวัด
• การให้ความหมายต่อการทำงาน
• ชีวิตที่อยู่ภายใน
• การปิดกั้นจิตวิญญาณ
• ความรับผิดชอบ
• การเชื่อมโยงทางบวกกับผู้อื่น
• ความเป็นทีม
• ค่านิยมของทีม
• ค่านิยมองค์การ
• ค่านิยมบุคคล
• การมีค่านิยมร่วม
เมื่อพิจารณาประเด็นการวัดอาจสรุปได้ดังนี้
1. การวัดทางจิตวิญญาณมีความเกี่ยวข้องกับศาสนาหรือสิ่งเหนือธรรมชาติอยู่มากทั้งด้านจิตและพฤติกรรม
2. การวัดทางจิตวิญญาณเป็นการวัดที่มิได้วัดเฉพาะลักษณะทางจิตของบุคคลแต่ยังวัดในเรื่องของความสัมพันธ์หรือการเชื่อมโยงตนเองกับสิ่งอื่นรอบตัวเช่นบุคคลอื่น กลุ่ม องค์การ และสิ่งเหนือธรรมชาติ
3. การมีเป้าหมายและการให้ความหมายกับชีวิตเป็นประเด็นการวัดที่ถูกใช้ในบริบทต่างๆ
4. ความผาสุกทางจิตวิญญาณสามารถสื่อถึงผลลัพธ์ของการมีจิตวิญญาณในการดำเนินชีวิตได้
ดังนั้น จากข้อสรุปที่ได้จากการพิจารณาองค์ประกอบและประเด็นการวัดต่างๆ อาจจัดกลุ่ม
องค์ประกอบและประเด็นการวัดใหม่ได้เป็น 5 องค์ประกอบ ประกอบด้วย
1. ด้านการมีเป้าหมายในชีวิต
2. ด้านประสบการณ์ทางจิตวิญญาณ
3. ด้านความเชื่อพลังบางสิ่งเหนือธรรมชาติ
4. ความสัมพันธ์กับบุคคอื่น
5. ความสุขทางจิตวิญญาณ
ซึ่งมีประเด็นการวัดในแต่ละองค์ประกอบดังนี้
องค์ประกอบ
การมีเป้าหมายในชีวิต
ประเด็นการวัด
• การมีความหมายในชีวิต/การทำงาน
• ความเชื่อในการมีเป้าหมายของชีวิต
• การดำเนินชีวิตอย่างมีความหมาย
องค์ประกอบ
ประสบการณ์ทางจิตวิญญาณ
ประเด็นการวัด
• ความรู้สึกที่มีต่อพระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์ สิ่งเหนือธรรมชาติ
• การมีความรู้สึกว่าได้รับการให้อภัย ดูแลรักษา แก้ไขปัญหาจากพระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์ สื่งเหนือธรรมชาติ
• ประสบการณ์การเข้าร่วมทางศาสนา
องค์ประกอบ
ความเชื่อพลังบางสิ่งเหนือธรรมชาติ
ประเด็นการวัด
• ตระหนักใน ความจริง สิ่งที่อยู่เหนือธรรมชาติ ได้แก่พระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์จักรวาล
• ความเชื่อในแนวทางของศาสนา
องค์ประกอบ
ความสัมพันธ์กับบุคคลอื่น
ประเด็นการวัด
• การเชื่อมโยงทางบวกกับผู้อื่น
• การรู้สึกเป็นหนึ่งเดียวกับผู้อื่น กลุ่ม องค์การ
• การเข้าใจความรู้สึกความต้องการของผู้อื่น
• การช่วยเหลือผู้อื่น
• ค่านิยมกลุ่ม องค์การ
องค์ประกอบ
ความสุขทางจิตวิญญาณ
ประเด็นการวัด
• ความสุขด้านศาสนา
• ความพึงพอใจในชีวิต/การทำงาน